Günümüzde çocukların çoğu kendi başlarına yemek yemeyi öğrenmeden önce televizyonu açıp kapamayı, kanalların yerlerini; bisiklete binmeyi öğrenmeden önce kumandayı kullanmayı öğreniyorlar.
Televizyon, bilgisayar, tablet, akıllı telefonlar derken teknolojinin hayatımızdaki yeri yadsınamayacak kadar çok. Ancak teknolojinin bizlere zarardan çok fayda verebilmesi için bilinçli olarak kullanılması gerekiyor. Özellikle çocuklarımızın, teknolojiyi bilinçli bir şekilde kullanmalarını sağlamamız büyük önem taşıyor.
Hemen her evde bulunan ve salonlardaki koltuk yerleşimini bile ona göre yaptığımız televizyonunun kullanımında dikkatli olunması gereken başlıca konular:
- Ekran başında geçirilen süreye çok dikkat edin:
Ekran başında çok fazla vakit geçirmek, çocukların psikolojik, sosyal, bilişsel ve fiziksel gelişimini olumsuz yönde etkiler. Uzun süre ekran başında kalan çocukların dikkat ve konsantrasyon becerilerinde düşme görülür. ABD Pediatri Birliğinin yaptığı araştırmaya göre 3 yaşından önce günde bir saat televizyon izleyen çocukların, 7 yaşına geldiklerinde dikkat becerilerinin yaşıtlarından daha zayıf olduğu bulunmuş. Uzun süre televizyon izleyen çocukların, diğer çocuklara göre %30-40 oranında daha fazla hiperaktivite ve dikkat eksikliği tanısı aldığı da yine araştırmalardan çıkan bir sonuç.
Başka bir araştırmaya göre, 2 yaşın altında uzun süre televizyon izleyen çocukların sosyal ve dil gelişimleri yaşıtlarına göre geri kalıyor Küçük yaşlarda fazla miktarda maruz kalınan televizyon/tablet vb. çocuklarda dil gelişiminde gecikmelere sebep oluyor, motor becerilerde de gerilemelere yol açıyor. Çok fazla televizyon izlemek, çocukların kitap okuma, ders çalışma, oyun oynama, fiziksel egzersiz yapmak için ayıracakları zamanları da kısıtladığı için akademik, sosyal, fiziksel gelişimi olumsuz yönde etkiliyor. Araştırmalara göre ekran başında günde 4 saatten fazla kalan çocuklarda obezite görülme ihtimali daha fazla.
Bütün bu olumsuz etkiler göz önüne alındığında, çocukların ekran başında geçirecekleri zamanların düzenlenmesi büyük önem kazanıyor. Türk Pedagoji Derneği’nin tavsiye ettiği yaşlara göre çocukların ekran başında geçirebilecekleri süreler ise şöyle:
0-3 yaş: Olabildiğince ekrandan uzak tutulmalıdır. Ekran başında vakit geçirmemelidir.
3-6 yaş: Günlük toplam süre 20-30 dakikayı geçmemelidir.
6-9 yaş: Günlük toplam süre 40-50 dakikayı geçmemelidir.
9-12 yaş: Günlük toplam süre 60-70 dakikayı geçmemelidir.
12 yaş üzeri: Günlük toplam süre 120 dakikayı geçmemelidir.
Amerikan Pediatri Akademisi, özellikle okul öncesi dönemde çocukların sadece çocuklar için hazırlanmış eğitici programları bir yetişkin ile beraber izlemesini, böylece çocukların izledikleri hakkında konuşma, yorum yapma imkânının olmasının çok önemli olduğunu vurguluyor. Çünkü çocukla program ile ilgili konuşmanın, söylenenleri beraber tekrar etmenin ya da oyunlara katılmanın, televizyon programını daha interaktif ve daha eğitici bir hale getirdiği bulunmuş.
- Çocuklarınızın izledikleri programların içeriklerini mutlaka kontrol edin:
Maalesef her gün çok sayıda şiddet ve uygunsuz sahneler içeren program, televizyonun en çok izlendiği saatlerde yayınlanmakta ve çocuklar bunları bilinçsizce izleyebilmekteler. Araştırmalara göre bu tarz programları izleyen çocuklar, daha fazla şiddet eğilimine sahip olmakta ve genel olarak dünyanın daha az güvenilir bir yer olduğunu inanmaktalar. Ayrıca bu çocukların uyku problemleri, uyumakta zorlanma, kabus görme olasılıklarının daha fazla olduğu ortaya çıkmış. Özellikle küçük yaştaki çocuklar gerçek ve hayal ayrımını yapmakta zorlandıkları için onlara TV ekranında gördüklerinin gerçek olmadığını anlatmak oldukça zordur. Bu sebeple mümkün olduğunca çocukları bu tarz yayınlardan uzak tutmaya çalışın.
- Reklamlara karşı da dikkatli olun:
Renkli, eğlenceli görünen reklamlar da göründükleri kadar masum değiller. Okul öncesi dönemdeki çocukların çoğu, reklamların ürün satmak için hazırlandığını ve reklamdaki pek çok şeyin gerçekte olamayacak kadar abartılı bir şekilde yansıtıldığını anlayamaz. Hatta eğer en sevdikleri kahraman bir ürün tanıtıyorsa bunun reklam mı yoksa çizgi filmin bir parçası mı olduğunu ayırt edemeyebilir. Reklamlarda tanıtılan sağlıksız yiyeceklerin, mutluluk kaynağı olarak lanse edilmesi de çocukların beslenme alışkanlıklarını etkileyebilir. Çocukları reklamların bu olumsuz etkilerinden koruyabilmek için, mümkün olduğunca reklam izlemesine izin vermemek ve reklamların hangi amaçla hazırlandığını, bazen abartılı olabileceklerini anlatmanız gerekebilir. Ayrıca reklamlarda televizyonun sesini kısıp program hakkında sohbet etmek de size bu konuda yardımcı olabilir.
Son olarak, televizyonun olumsuz etkilerinden korunabilmek için ailelere üç temel öneri:
- İzlemediğiniz zamanlarda televizyonu kapalı tutun.
- Çocuğunuzun yaşına uygun olmayan içerikleri olan programları çocuğunuz yanınızdayken izlemeyin.
- Çocuğunuza çok fazla televizyon izlememek konusunda rol model olun.
Burcu Çapa
Uzman Psikolog
Hürriyet Aile. Uzman Psikolog Burcu Çapa
“Televizyonun Çocuklar Üzerinde Etkileri”.
Erişim: 08.01.2019 http://www.hurriyetaile.com/cocuk/cocuk-sagligi/televizyonun-cocuklar-uzerinde-etkileri_27476.html
