Her evlilikte zaman zaman krizler yaşanabilir. Eğer bu krizler çabayla, sabırla ve profesyonel destek alarak aşılamıyorsa, ayrılık maalesef kaçınılmaz olabilir. Çiftlerin kesin ayrılık kararı aldıkları durumlarda, onları oldukça düşündüren sorulardan biri de bu kararı çocuklarına nasıl açıklayacaklarıdır. Öncelikle boşanmanın çocukları daha az etkileyeceği ideal bir yaş ya da zaman yoktur. Çocukların etkilenme oranı, anne babaların ayrılık ve ayrılık sonrasındaki süreci nasıl yönettiklerine ve çocuğun psikososyal gelişime bağlıdır.
Çiftlerin anlaşarak, çatışmadan boşanma sürecini yaşamaları, sonrasında çocuklarının sorumluluklarını olabildiğince eşit paylaşmaları, birbirlerini desteklemeleri durumlarında çocuklar boşanma dönemini daha rahat atlatır ve hayatlarına daha iyi bir şekilde devam ederler.
Unutulmaması gereken diğer bir nokta da çocukların farklı yaşlarda boşanma, ayrılık kavramlarını farklı algılayabilecekleridir. Çocukların gelişim seviyelerini, gelişimsel dönemdeki öncelikli ihtiyaçlarını göz önünde tutarak açıklamalar yapmanız, çocukların süreci daha rahat atlatmasına yardımcı olacaktır.
0-5 Yaş Arasındaki Dönem
Bu dönem çocukların ebeveynlerine bağımlı olduğu, çevrelerinde olan biten karmaşık durumları anlamlandırmakta zorlandıkları bebeklik dönemi ve ebeveynlere bağımlılığın devam ettiği, sebep-sonuç ilişkisi kurmada, gerçek ve hayali ayırmada zorlanılan okul öncesi dönemi kapsamaktadır. Okul öncesi dönemde çocuklar olayları başkalarının bakış açısından görmekte zorlanabilirler. Duygularını tanımak ve onlar hakkında konuşmak konusunda sınırlı becerileri vardır.
Nasıl Yaklaşmalısınız?
- Çocuğunuzun hayatına olabildiğince düzenli ve normal rutininde devam etmesini sağlamak, yemek, uyku saatlerinde değişiklikler yapmamak, ebeveynlerden birinin yanlarında olması ve onunla ilgilenmesi çocuğun daha iyi ve güvende hissetmesine yardımcı olacaktır.
- Okul öncesi dönemde çocuklar basit ve net açıklamalara ihtiyaç duyar. Ona en temel şeyleri açıklayın: ‘hangi ebeveyn evden ayrılacak?’ ‘çocuk kiminle kalacak?’ ‘diğer ebeveyni ne sıklıkta görecek?’. Çocuğunuz soru sordukça yine kısa ve net şekilde açıklamaya devam edin. Ara ara tekrar sorular sorabileceğini unutmayın ve hazırlıklı olun.
Okul öncesi dönemde boşanma süreci ile ilgili problem yaşayan çocuklar inatçılık, tutturma, mızmızlık, çabuk sinirlenme gibi korku, öfke ve kaygı sebepli davranışlar gösterebilirler. Uyku düzenlerinde değişiklikler olabilir. Sebep-sonuç ilişkisi kurmada ve farklı bakış açılarını anlamakta zorlandıkları için ayrılığın sebebinin kendileri ile ilgili olduğunu düşünebilirler. Bu sebeple boşanmanın, anne-babanın eş olarak ayrılması durumu olduğunu, ama anne-baba olarak çocuklarını her zaman seveceklerini, yanlarında olmasa bile diğer ebeveyne telefonla ulaşabileceklerini, ayrılığın kimsenin suçu olmadığını ve hayatlarının düzenin nasıl devam edeceğini basitçe ve net olarak anlatın. Bu açıklamayı ebeveynlerin beraber bir şekilde yapması çocuklar için çok daha etkili olacaktır.
6-11 Yaş Arasındaki Dönem
Çocukların düzenli okul hayatına başladıkları, bilişsel, sosyal becerilerinin arttığı bu dönemde halen sebep-sonuç ilişkisi kurma, duygular hakkında konuşma konularında desteğe ihtiyaçları vardır. Boşanma, ayrılık gibi karmaşık bir konuyu anlamakta zorlanabilirler. Olayları siyah ya da beyaz görme eğilimleri vardır. Ebeveynlerin her ikisini ya da evden ayrılan ebeveyni suçlayabilirler.
Hatta bazı durumlarda çocuklar, ebeveynlerinin tekrar birleşmesini sağlamak için çaba harcamaya başlarlar. Bir şekilde ebeveynlerini bir araya getirmeye çalışan, bunu kendisinin başarabileceğine inanan, hatta boşanmada kendi etkisinin olduğunu düşünen çocuklar, bu süreci atlatmada daha fazla problem yaşarlar. Bu sebeple boşanmanın anne-babanın kendi kararları olduğu, bu konuda çocuğun hiçbir suçunun olmadığı ve bir araya gelmeyi planlamadıkları, bu şekilde daha mutlu oldukları çocuğa net bir şekilde anlatılmalıdır. Göz önünde bulundurulması gereken diğer bir durum da, çocuğun okul ve arkadaş çevresinde boşanma ile ilgili neler duyduğu ve bunlar hakkında nasıl kaygılar yaşıyor olabileceğidir. Çünkü arkadaşlarından birinin ailesinde meydana gelen anne ya da babanın çocuğunu hiç göremediği boşanma, ayrılık durumları, çocuğunuzun boşanmanın bu demek olduğunu, aynısının kendi ailesinin başına da geleceğini düşünmesine sebep olabilir.
Nasıl Yaklaşmalısınız?
- Çocuğunuzun hayatına olabildiğince düzenli ve normal rutininde devam etmesini sağlamak, düzenli ve tutarlı ilgi, verilen sözlerin tutulması çocuğun daha iyi ve güvende hissetmesi için çok önemlidir.
- Bu yaştaki çocukların duyguları hakkında konuşma becerilerini halen gelişmektedir. Ona direkt ve zorlayıcı sorular sormayın. Yanlarında ve destekleyici olun. Gerektiğinde anne-baba olarak beraber açıklamalar yapın ve aklındaki soruları yanıtlamaya çalışın.
12 Yaş ve Sonrası
Gelişen bilişsel, sosyal becerileri ile ergenlik dönemindeki çocuklar boşanma, ayrılık kavramını daha iyi kavrayabilirler. Bu dönemde bağımsızlık ihtiyaçlarının artışıyla beraber ebeveynlerinin otoritesini sorgulama eğiliminde olabilirler. Ergenliğin getirdiği duygu durumundaki değişiklikler, bu süreçte yaşadıklarını zorlaştırabilir. Huzursuzluk, her iki ebeveyne ya da sadece birine karşı öfke duyma durumları sık yaşanır. Arkadaş ilişkileri önem kazandığı için, çevrelerinde olan bitenlerden, çevrelerindeki boşanma olaylarından fazlaca etkilenirler.
Nasıl Yaklaşmalısınız?
- Öncelikle bu yaş grubundaki çocuklara ulaşmak zordur. Hatta bazen hiç ulaşılmak istemiyorlarmış gibi davranırlar. Ancak davranışları bu yönde olsa da aslında çoğu zaman ilgi ve iletişim ihtiyaçları yoğunudur. Bazen sizin onlarla ilgilenmeniz için sınırları zorlayabilirler. Sabırlı ve anlayışlı olun.
- İletişime açık olmaya, konuşmaya onların seçtiği konulardan olsa bile mutlaka devam edin. Bu şekilde hayatlarında olan bitenlerden, yaşadıkları problemlerden haberdar olabilirsiniz.
- Anne-baba olarak yanında olduğunuzu, onu desteklediğinizi, sevdiğinizi sık sık söyleyin. Evden ayrılan ebeveynlerle düzenli bir şekilde görüşmesi, kendisine verilen sözlerin tutulması, sorularının anlayışla net ve tutarlı bir şekilde yanıtlanması kendisini güvende ve iyi hissetmesine yardımcı olacaktır.
Boşanma süreci hem ebeveynler, hem de çocuklar için zor bir dönemdir. Biten çift ilişkisinde çatışmaların çocuğa yansıtılmaması, eski eşlerin birbirlerine saygılı ve anlayışlı olması hem ebeveynlerin devam etmekte olan anne-baba ilişkilerini, rollerini sağlamlaştırır, hem de çocuğun bu süreçte daha iyi olmasını sağlar.
Burcu Çapa
Uzman Psikolog
Hürriyet Aile. Uzman Psikolog Burcu Çapa
“Boşanma Çocuklara Nasıl Anlatılmalı?”.
Erişim: 09.04.2019 http://www.hurriyetaile.com/cocuk/cocuk-sagligi/bosanma-cocuklara-nasil-anlatilmali_28319.html
