Çocuğunuz hasta olmadığı halde sık sık burnunu mu çekiyor? Ya da bu aralar çok sık gözlerini kırptığını mı fark ettiniz? Bu hareketler çocuğunuzda tik bozukluğu olduğu anlamına geliyor olabilir. Ancak bu hareketlerin tik olup olmadığına ve bu konuda neler yapmanız gerektiğine karar vermeden önce tik ne demek, ne şekilde görülür, sebepleri nelerdir iyice araştırmak gereklidir.
Tikler, belli kas ya da kas gruplarının istem dışı olarak sık sık, aynı ve ya benzer hareketleri hızlı bir şekilde tekrar etmesidir. Hareket bilinçli olarak değil, kendiliğinden istemsizce oluyor gibidir. Çocuklar, bu hareketleri yaparken isteseler de engel olamayacaklarını hissederler. Hatta bu hareketleri yapamamak çocuk için rahatsız edici oluyor bile olabilir.
Tikler, genellikle okul çağındaki çocukları etkiler ve erkek çocuklarında daha sık görülür. En yoğun görüldüğü dönem 7-8 yaştan ergenlik dönemine kadar olan dönemdir. Aile geçmişinde Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu, Obsesif Kompulsif Bozukluk olan çocuklarda tiksel davranışlar daha sık görüldüğü için genetik faktörlerin de oluşumlarında etkili olabileceği düşünülmektedir.
Tikleri dört kategoriye ayırabiliriz:
- Basit motor tikler: Göz kırpma, omuz silkme gibi tikler bu kategoriye girerler.
- Basit vokal tikler: Boğaz temizleme, kısık öksürük gibi sesli tiklerdir.
- Karmaşık motor tikler: Diğer insanların hareketlerini taklit etme, zıplama, yürüme, eşyaları koklama gibi karmaşık yapıda tiklerdir. Daha nadir görülürler.
- Karmaşık vokal tikler: Diğer insanların söylediklerini istem dışı tekrar etme, ortama uygun olmayan kelime ya da söz öbeklerini söyleme gibi tiklerdir.
Çocuklarda en sık rastlanan tikler şunlardır:
- Göz kırpıştırma, sık sık açıp kapama
- Boğaz temizleme
- Omuz silkme
- Başı sağa sola çevirme
- Sık sık yutkunma
- Kaşları aşağı yukarı oynatmak
- Burun çekme
- Yüzü buruşturma
- Kolları sallama
Tikler zaman içerisinde değişebilir. Örneğin göz kırpma tiki olan bir çocuk birkaç hafta sonra başını çok sık oynatmaya başlayabilir. Aynı zamanda tikler bir anda ortaya çıktığı gibi birden kaybolup, birkaç hafta hiç görülmeyebilir.
Çocukluk dönemi tikleri genellikle okulda, evde stresli bir dönem yaşandığında görülür. Bu tikler, çocuğun iç dünyasının huzurlu olmadığının, psikolojik çatışma, gerginlik yaşadığının belirtileridirler. Çocuklar öfke, saldırganlık, üzüntü ve hayal kırıklıklarını dışa vuramadıklarında tiksel davranışlar geliştirebilirler.
Her ne kadar çocuklar tikleri üzerinde kontrollerinin olmadığını hissetseler de, bazen çok kısa bir süre onu bastırabilirler. Bu durum ebeveynlere çocuklarının isteseler tiklerini durdurabileceklerini, ama bunun için yeterince çabalamadıklarını düşündürür. Ancak maalesef tikleri konusunda uyarılmak, kaygı ve stres yaratarak tiklerin daha da artmasına sebep olabilir. Bu sebeple çocukların tiklerine daha az ilgi göstermek daha yararlı bir yaklaşımdır. Tikler çocuğun rahat hissettiği, ilginç bir aktiviteye kendini kaptırdığı zamanlarda daha az görülür. O sebeple tikleri konusunda uyarmak yerine çocuğun ilgisini başka yöne çekmek çok daha doğru bir yaklaşımdır.
Genellikle çocuğun kaygıları azaldığı, kendini daha huzurlu hissettiği zaman tikleri de kaybolur. Ancak bazı tikler, gerginliğin azalmasıyla ortadan kalkmazlar. Bunlar devamlılığı olan kronik tiklerdir ve tedavi edilmeleri gerekir.
Tiklerin tedavisi için, öncelikle gerginlik ve strese sebep olan etmenlerin ortadan kaldırılması önerilir. Gerekli durumlarda çocuğun tikleri hakkında öğretmenleri de bilgilendirilmeli ve onlarla da işbirliği yapılmalıdır. Eğer çocuk tikleri hakkında farkındalığa sahip ve bu yüzden daha fazla stres yaşıyorsa, çeşitli stres azaltıcı rahatlama teknikleri de çocuğa öğretilebilir. Daha ileri boyutta tiklerde davranış değiştirme temelli çeşitli terapi yöntemlerinin uygulanması ve hatta ilaç kullanımı gerekli olabilmektedir. Eğer:
- Çocuğunuzun tikleri giderek sıklaşıyor ve artıyorsa,
- Çocuğunuz tikleri konusunda rahatsız ve kaygılı ise,
- Çocuğunuzun sosyal, duygusal olarak problem yaşamasına sebep oluyorsa,
- Çocuğunuz içine kapanmaya başladıysa,
- Günlük hayatını, okula uyumunu engelliyorsa,
- Arkadaşları tarafından dalga geçilmesine sebep oluyorsa,
- Öfke patlaması, depresyon gibi duygu durumları söz konusu ise
mutlaka bir uzmana başvurun.
