Çoğu çocuk özellikle yeni girdiği ortamlarda, yeni tanıştığı insanların yanında çekingen, sessiz davranabilir. Bu çocukluk döneminde ve hatta yetişkinlikte normal bir durumdur. Çünkü bazı insanlar mizaç olarak daha sessiz, içedönük ve çekingen olabilir.
Ama bazıları için çekingenlik çok daha ciddi bir problemdir. Bazı çocuklar yeni ortama girdiğinde iletişim kurmakta isteksizdirler, annelerinin arkasına saklanırlar ve bazen hiç konuşmazlar. Utangaçlık şu durumlarda gerçekten ciddi bir problem olur:
- Yapmayı istediği şeyleri yapmasına engel olduğunda
- Çocuğunuzu mutsuz ettiğinde
- Okula gitmek istemediği, çok istediği halde bazı etkinliklere katılamadığında
- Arkadaş edinmesini engellediğinde
- Kaygılı bir ruh haline girmesine sebep olduğunda
Ciddi derecede utangaçlık çocuğun hayat kalitesini pek çok açıdan düşürür. Çünkü aşırı utangaç bir çocuğun sosyal becerileri öğrenebilmek için daha az fırsatı olur. Daha az arkadaşı olabilir. Daha çok iletişim gerektiren takım sporları, dans gibi aktivitelere istese de daha az katılım gösterebilir. Eleştirilme, hata yapma korkusundan dolayı çocuklar potansiyellerini tam olarak gerçekleştiremeyebilir. Bu da yüksek kaygı düzeyine sebep olarak aynı zamanda kızarma, titreme gibi fiziksel etkileri beraberinde getirebilir.
Utangaçlığın Nedeni Nedir?
Utangaç çocuklar mizaç özelliği olarak doğuştan daha çekingen olabilirler. Ama aynı zamanda olumsuz deneyimler de onların daha çekingen davranmasında rol oynayabilir:
- Aile tutumları: Aşırı koruyucu aileler çocuklarını çok fazla kolladıkları için istemeden çocuklarına yeni ortamların, yeni insanların tehlikeli olduğu mesajını vermiş olabilirler. Bu da çocuklara yeni ortamlardan korkmayı öğretmiş olabilir. Aşırı baskıcı aileler de çocuklarının yeni ortamlarda kaygılı davranmasına sebep olabilir.
- Eleştirilme, alaya maruz kalma: Hayatlarındaki önemli kişiler, yani en yakınları, aileleri, akrabaları, arkadaşları tarafından alay edilen, ağır şekilde eleştirilen çocuklar utangaç bir tavır geliştirebilir.
- Hata yapma korkusu: Kapasitelerinin üstünde başarılar göstermesi için zorlanan ve başaramadıklarında desteklenmeyen, kötü hissettirilen çocuklar hata yapmaktan çok korkarlar. Bu da çekingen tutumlara sebep olabilir.
- Model Alma: Anne babası çekingen olan çocuklar bazen onları model alarak benzer tepkiler geliştirebilirler.
- Az sosyal etkileşim: Hayatlarının ilk yıllarında insanlardan izole büyüyen çocuklar da yeni ortamlara girdiklerinde sosyal becerileri yetersiz olduğu için çekingen davranabilir. Çok fazla çocukla bir araya gelmemiş çocuklar ilk başlarda sessiz kalmayı tercih edip oyunlara daha çekingen katılım gösterebilirler.
Kısır Döngü
Eğer çocuk herhangi bir sosyal ortamda utangaç davranırsa ve ona yakın birisi kendisine bu sebeple kızarsa, eleştirirse bu çocukta daha fazla farkındalığa ve kendini yargılamaya sebep olur. Bu da çocuğun ileride daha da utangaç olma ihtimalini artırır.
Siz neler yapabilirsiniz?
- Asla çocuklarınızı ‘utangaç’ olarak adlandırmayın. Başkalarının da çocuğunuza ‘utangaç’ demesine izin vermeyin. Çünkü çocuklar bu şekilde etiketlendiğinde bunun karakterlerinin bir parçası olduğunu ve asla değiştiremeyeceklerini düşünürler.
- Çocuklarınız utangaç davrandıklarında onları eleştirmeyin, alay etmeyin. Anlayışlı ve destekleyici olun.
- Çekindikleri zaman neden böyle davrandıkları hakkında baş başa olduğunuzda sakince konuşun. Korktukları, onları kaygılandıran şeyi anlamaya çalışın.
- Kendi hayatınızda benzer bir durum yaşadıysanız, çocuğunuza bunu anlatın, nasıl başa çıktığınızı büyük bir dikkatle dinleyecektir. Çocuklar anne babalarını örnek aldıkları için bu hikâyeler onların kaygılarını azaltır ve çekingen davranışlarını tıpkı sizin gibi azaltmasına yardımcı olur.
- Çocuğunuza iyi bir model olun. Eğer siz kaygılıysanız çocuğunuza dünya ürkütücü bir yer mesajı veriyor olabilirsiniz. Bu sebeple onlar da çekingen davranıyor olabilirler.
- Çocuğunuz yeni bir ortamda ya da yeni biriyle tanıştığında daha az çekingen davrandığı zaman desteğinizi gösterin. Attıkları her küçük adımı övün. El sallamak, merhaba demek bile onlar için önemli bir adımdır
- Çocuğunuzdan beklentilerinizde gerçekçi olun. Onu destekleyin, başarılarını kutlayın, ama çok yüksek beklentiler içerisinde olmak çocuğunuzun zorlanmasına ve çekingen olmasına sebep olabilir.
- Daha önce katıldığı, keyif aldığı etkinlikleri hatırlatın. Kendi yaşadıkları iyi deneyimleri hatırlamak zorluklarla başa çıkmalarına yardımcı olur.
- Sosyal becerilerini geliştirmelerine yardımcı olun. Kafede kendi yemeğini ısmarlamak gibi küçük fırsatlar verin. Zaman zaman bir arkadaşını kısa süreli de olsa eve davet edip onunla oynamasını sağlayın.
- Ona yeni durumlara alışması için zaman verin ve destekleyici olun.
