Çocuklarda Cinsel Kimlik

Çocuklar cinsel kimliklerinin ne zaman farkına varıyor?

Cinsel kimlik, bireyin cinsiyetinden haberdar olması, diğer bir deyişle bireyin kadın veya erkek olarak kendisinin farkına varması ve kabullenmesidir.
Bir çocuğun kız veya erkek doğması cinsel kimliği kabul için ilk koşul olmakla birlikte çocuk kendi cinsinin eğilimleri desteklendiği sürece kız veya erkek kimliğini benimseyecek tir. Yani çocuğun biyolojik olarak kadın veya erkek grubunda olmasından çok kendi cinsiyetinin rolünü benimsemesi önemlidir.

Çocuklar genellikle iki yaşına gelene kadar kız ve erkek olmanın biyolojik farklılıklarını ayırt edemezler. Tuvalet eğitimi ile birlikte kendi cinsel organını tanımaya başlarlar ve üç yaşına doğru cinsel konularla ilgilenirler, kız-erkek ayırımını yaparlar. Bir başka deyişle, 3-4 yaşlarında çocuklar cinsel kimliğinin farkına varır, karşı cinsle farklılığını ayırt ederler. Aslında çevre doğdukları andan itibaren çocukların cinsiyetleri ile ilgili sosyal rolleri, sorumlulukları aktarmaya başlar.

Çocuğun cinsel kimlik kazanmasında en önemli etken özdeşimdir. Özdeşleşme çocuğun sevdiği bir yetişkin modeline benzeme sürecidir. Cinsel özdeşim yaklaşık 3 yaşından itibaren oluşmaya başlar. Çocuk erkek ve kız davranışlarını anne ya da babasına özendiği için, onlara benzemek istediği için benimser. Kız çocuklarla annesi, erkek çocuklarla babası arasındaki ilişki ne kadar yakın ve olumlu ise özdeşim o denli kolay oluşur. Cinsel kimlikleri olgunlaşmış ve iyice belirlenmiş anne ve babayla büyüyen çocuk bu gelişmeyi önemli bir güçlüğe uğramadan tamamlar.

Cinsel kimlik ediniminde bir diğer faktör taklit etmektir. Çocuk önce ailesinin, daha sonra çevresindeki kardeş, akraba, arkadaşlarının davranışlarını taklit eder. Ancak taklit etmek tek başına yeterli değildir. Taklit edilen davranışlardan aile değerlerine uygun düşenler seçilerek onaylanırlar.

Kız çocuklar ve erkek çocuklarda ne gibi farklılıklar yaşanıyor?

Çocuk 3-4 yaşlarında, kendi cinsel kimliğinin, kişiliğinin farkında olmaya başlar. Kız-erkek arasındaki farkı, meslekleri, yetişkinle çocuk farkını algılar. Kız çocuklar anneleri, erkek çocuklar babaları gibi davranmaya başlarlar. Burada ailenin ve içinde yaşadıkları toplumun yönlendirmeleri de önemlidir. Erkek çocukları daha çok taşıt, spor araçları, makineler gibi oyuncaklarla oynarken kız çocukları bebekler ve ev eşyaları ile ilgili oyuncaklarla oynarlar. Bu gelişim içinde doğaldır. Ancak kız ya da erkek çocuğun diğer cinse ilişkin oyuncaklara ilgi duyması her zaman endişelenilmesi gereken bir durum değildir. Birlikte oynamaları, oyuncakları ve oyunu paylaşmaları doğaldır. İlkokul çağında kız ve erkek çocuklar arasındaki farklar daha da belirginleşir. Kızlar kız arkadaşlarıyla, erkekler erkek arkadaşlarıyla oynamayı, birlikte olmayı tercih ederler.

Cinsiyeti aksi davranışlar sergiliyorlarsa nasıl bir önlem almak gerekiyor?

Bebek henüz anne karnındayken, ailelerin beklentisi çocuğun cinsel kimliğinde belirleyici rol oynayabilir. Aile, kız ya da erkek çocuk beklentisine göre hazırlık yapar. Bebek doğduğunda beklentiler karşılanmadığı zaman aileler fark etmeden bebeği istedikleri cinsiyete uygun yetiştirmeye başlayabilirler. Bebeklikten itibaren kız gibi giydirilen, saçları uzatılan erkek çocuklar ya da erkek gibi giydirilip, oyunları yönlendirilen kız çocukları gibi. Bu davranışlar doğal olarak bebeği bir kargaşaya götürür. O nedenle bebeğin cinsel kimliğinin oluşumunda ilk adım doğarken getirdiği cinsel kimlik ve ailenin bunu kabullenmesidir.

Kız çocuklar için annenin, erkek çocuklar için babanın uygun örnek olmadığı durumlarda çocuk cinsel kimliğini geliştirmede bocalama yaşayabilir. Örneğin yalnız kadın örneklerin bulunduğu bir ev ortamı, babanın evden uzak olduğu ya da silik, güçsüz, yetersiz bir baba örneğinin bulunduğu ailelerde bu gelişim sağlıklı ilerlemeyebilir.

Cinsel kimlik gelişiminde ebeveynin yapması gereken en önemli hareket, doğru model oluşturmak ve çocuktaki yanlış davranışların üzerine gitmeden nedenini araştırmak ve gerektiğinde bir uzmana başvurmak olmalıdır.

Bu dönemler ileriki yaşamına da direk etkide bulunuyor mu?

Alınacak önlemlerle cinsiyet farklılıklarının önüne geçilebiliyor mu?

Çocuğun psikososyal gelişim sürecinde her bir gelişim basamağının sağlıklı tamamlanmasının çocuğun sağlıklı bir yetişkin olması için gerekli olduğu bilinmektedir. Anne babalar çocuğun kişiliğinin ve kalıcı olan cinsel kimliğinin ön ergenlik dönemi olan 11-13 yaşları arasında şekillendiğini unutmamalıdır. Gelişimin daha önceki dönemlerinde ortaya çıkan davranış örneklerini çözümü olmayan bir cinsel kimlik bozukluğu olarak değerlendirmemesi önemlidir. Ancak, ailenin çocuğunun gelişimini dikkatle takip etmesi, olası sorunları erken evrede tanılamaları ve gerektiğinde yardım almaları önemlidir.

Cinsel kimlik gelişimi oldukça hassas bir konudur . Çocuklar medya, sosyal paylaşım siteleri, internet gibi pek çok kaynaktan cinsellikle ilgili gelişim seviyesine uygun olmayan pek çok yanlış bilgi edinebilirler. Yanlış bilgi ve yönlendirmeler cinsellikten soğuma, korkma ya da psikolojik olarak hazır olmadığı aşamalara erken dönemde ulaşma gibi ciddi sorunlara yol açabilir.

Bunu engellemek ve çocuğun ileride sağlıklı bir cinsel gelişim sergilemesini sağlamak için özellikle ailelere önemli görevler düşmektedir. Çünkü çocukların doğru bilgileri güvendikleri kaynaktan edinme hakları vardır. Küçük yaştan itibaren yaşına uygun cinsel eğitimi vermek, çocuğun sorularını doğru yanıtlamak anne babaların başlıca görevlerinden biri olmalıdır.

Hep sevgiyle kalın

Klinik Psikolog
Nazan Ülkü